Christine Otten - Als ik naar jou kijk, zie ik mezelf

Recensie van Roosje

Uitgever Atlas Contact

'Niggers love anything but themselves'*

Christine Otten heeft in de bundel Als ik naar jou kijk, zie ik mezelf **- Ondertitel: Vertellingen vanuit zwart Amerika, dertien oudere stukken, die eerder onder andere in de Volkskrant, de Revisor, Vrij Nederland en in NRC Handelsblad hebben gestaan een beetje aangepast en samengebracht in dit boek. Zij schrijft journalistieke stukken, die vermengd zijn met heel persoonlijke observaties en ervaringen, zoals al blijkt uit de ondertitel van deze bundel.

Haar zwarte*** vrienden, onder wie The Last Poets**** Umar Bin Hassan en Abiodun Oyewole maken haar wegwijs in het zwarte Amerika en brengen haar in contact met hun familie en vrienden.

In een Verantwoording schrijft Otten dat de stukken geschreven zijn over een periode van zestien jaar. Ze zag de VPRO-documentaire Something to die for over The Last Poets en was direct gegrepen; Umar interviewde ze in 2000 voor NRC Handelsblad.

Veel vragen krijgt Otten van collega’s, in de trant van: Mag je als witte vrouw wel schrijven over zwarte Amerikanen? En ook vragen over haar gemengde stijl van non-fictie/fictie.

Haar Last Poets-vrienden antwoordden op deze vragen eenvoudigweg: ‘Yes, she’s white and she’s Dutch, but she is our white Dutch girl.’ (2018: 10).

Mokerslag

Ottens stukken, haar observaties en haar persoonlijke touch hebben me geraakt. Het is niet voor het eerst dat de benarde situatie en het grove onrecht van zwarten in Amerika me treffen als een mokerslag (hmm, beetje een cliché). Wat dat betreft kan ik me helemaal inleven in Ottens fascinatie. Maar iedere keer dat ik weer met deze ongelooflijke barbaarsheid geconfronteerd word, ben ik geshockeerd.

Otten vertelt onder andere persoonlijke verhalen van bijvoorbeeld de twee Last Poets, dichters-performers, van 9/11 in New York, van hun familie en vrienden in het zwarte en volkomen verpauperde Detroit, ooit rijk door de auto-industrie en voor zwarten het walhalla van de muziek: Motown; van de zwarte zuidelijke stad New Orleans, de dodelijke heftigheid van orkaan Katrina, die vooral zwarten trof; van zonen van beroemde vaders: Eric Mingus, zoon van de beroemde bassist Charles Mingus en Ravi Coltrane van de nog beroemdere John Coltrane, saxofonist; Ravi komt inderdaad van Ravi Shankar, de vrijwel net zo beroemde sitarspeler uit India, met wie ook The Beatles een tijdje opgetrokken hebben; als ik me goed herinner was vooral George Harrison van hem gecharmeerd.

Empathie

Otten: ‘Mijn empathie is schijnbaar grenzeloos. Ik schrijf over drugsmisbruik, geweld, seks, poëzie, racisme, muziek, moord, liefde en politiek met dezelfde hartstocht die The Last Poets zelf in hun werk stopten. Van binnenuit en niet als toeschouwer uit een andere wereld. Op die manier kan ik - althans in mijn verbeelding - zwart zijn, man zijn, Amerikaans zijn, gewelddadig of juist heel liefdevol en kwetsbaar zijn en high worden van crack, alles is mogelijk in feite, de verbeelding is het mooiste dat ons als mens is gegeven.’ (ibid.: 60)

Het is bijna niet voor te stellen dat in een westers land als Amerika, waar de vrijheid in het hoogste vaandel staat, een grote bevolkingsgroep zo gebruuskeerd wordt. Kijk naar een willekeurige uitzending van Oprah, nou ja, vroeger dan, en je weet direct hoe de vlag erbij hangt. Ik wilde schrijven ‘de zwarte vlag’ maar daarvan krijg je totaal verkeerde associaties.

Niet echt zwart

Maar natuurlijk werkt het racisme ook naar binnen, op het psychologische en emotionele vlak. Veel zwarten hebben veel te weinig zelfvertrouwen, ‘Niggers love anything but themselves’ zegt Umar terecht.

De problematiek is een ingewikkelde. WTF: dat is een understatement van jewelste.

‘‘Weet je wat de grootste schande is voor een zwarte in Amerika? vraagt Aaron Dworkin [...] Hij is oprichter en president van Sphinx, de organisatie die Afro-Amerikaanse en latino klassieke musici in Amerika promoot [...] ‘Niets weten over je achtergrond, je eigen blackness, worden beschouwd als een verrader van je ras. Dat is het allerergste. Dus wanneer iemand tegen je zegt: “Jij bent niet echt zwart”, is dat een veel grotere belediging dan voor nigger te worden uitgescholden.’’ (ibid.: 128)

Deze Dworkin is als zwarte - hij is niet heel donker van huid - geadopteerd door blanke, joodse en gestudeerde ouders:

‘Ben ik joods? En hebben de mensen daarom een hekel aan me? Maar ik ben geadopteerd. Ben ik dan wel echt joods? Of haten mensen me omdat ik zwart ben? Zwart en joods? Wie ben ik? ‘ (ibid. 128)

Niet iedere zwarte woont in da hood, niet ieder zwarte is een junk, niet iedere zwarte is arm - denk maar aan Oprah (rdv).

Er is ook een stukje over de periode dat Obama tot democratische presidentskandidaat werd gekozen. Sommigen zien het helemaal zitten en worden haast euforisch, anderen vrezen dat het hem nooit zou lukken president te worden en als dat wel zo zou zijn zou hij direct vermoord worden. Dat is, weten we nu, godzijdank niet gebeurd, maar hun vrees is meer dan voorstelbaar.

Poëzie

Ik moet nu nodig een stukje citeren van de performance-gedichten van Umar; zonder dat is deze bespreking niet compleet:

‘’...dream books and poor black women dancing with their welfare cheques in subsidized dreams and empty cognac bottles pretending tot be romance and warm hugs and tears on the verge of denying the children their future for a change to experience and enjoy the true meaning of just one loving kiss’"(ibid.: 35)

Ik ga meer werk van Otten lezen. Deze bundel zet me ertoe aan me weer meer te verdiepen in de situatie van het racisme in Amerika.

*      Dichtregel van de Last Poet Umar Bin Hassan (2018: 160)

**    Ook een uitspraak van Ottens vriend Umar Bin Hassan.

***   Ik weet niet zeker of ik als blanke de term ‘zwart’ mag gebruiken; ik denk dat ik Afro-American moet schrijven.

**** The Last Poets are several groups of poets and musicians who arose from the late 1960s African-American civil rights movement's black nationalist movement. The name is taken from a poem by the South African revolutionary poet Keorapetse Kgositsile, who believed he was in the last era of poetry before guns would take over. The original users of that name were the trio of Felipe Luciano, Gylan Kain, and David Nelson. (Wikipedia)

Over de auteur:

Christine Otten (Deventer, 13 november 1961) is een Nederlands auteur en journalist.

Otten was als journalist onder meer werkzaam voor De Groene Amsterdammer en Vrij Nederland. Ze debuteerde in 1995 met de roman Blauw metaal. Haar doorbraak kende ze in 2004 met de roman De laatste dichters die genomineerd werd voor de Libris Literatuur Prijs. In 2011 verzorgde Otten samen met fotokunstenaar Erik Kessels het boekenweekessay Good luck. Ze is ook actief als performer.
(Bron: https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Christine_Otten)

Blauw metaal (1995)

De laatste dichters (2004)

Als Casablanca (2008)

In wonderland (2010)

Good luck (2011, boekenweekessay samen met Erik Kessels)

Om adem te kunnen halen (2013)

Rafaël (2014)

We hadden liefde, we hadden wapens (2016) - Bekroont met de Reinnaerttroffee 2017

Auteur: Christine Otten

Titel: Als ik naar jou kijk, zie ik mezelf

Uitgever: Atlas Contact

184 pagina's

Verschijningsdatum: januari 2018

ISBN: 9789045035260 

Categorie: Literatuur & Romans Literaire non-fictie