Stijn Streuvels - Het leven en de dood in den ast

Recensie Roosje

Leven en dood zijn ernstige zaken

Deze novelle speelt zich af op een zondagavond en de daarop volgende nacht. Spelers zijn de cichorei-drogers, ‘asteniers’: Blomme, de opperdroger Hutsebolle, de simpele sukkelaar Fliepo, de landloper Knorre; de jonge hulpjes De Maf en Lot zijn aan het pierewaaien en komen met het ochtendlicht weer op de ast.

Het is hard werken, vaak 24 uur door, om de cichorei - de armeluiskoffie - droog te krijgen. Allen hebben hun ervaringen, hun geheime wensen en verlangens en hun immense teleurstellingen, maatschappelijk en persoonlijk. Maar zij schamen zich voor hun diepste verlangens en gedachten en delen die niet met elkaar. Zo spaart de oude Blomme al zijn hele leven voor een eigen ‘koeieplekje’, een eigen boerderijtje. Hutsebolle droomt en ijlt over zijn prijsduif. Fliepo voelt zich in wezen zeer verbonden met de vagebond Knorre. Allen zijn jaloers op diens vrije leventje.

Knorre komt in de loop van de avond / vroege nacht naar de ast. Om eruit te rusten, denken de asteniers, maar al spoedig bemerken zij dat hij is gekomen om te sterven. Alle drie merken zij dat op en uit verschillenende motieven doen zij niets: geen pastoor wordt gehaald om het heilig oliesel te geven. 

Het sterven van Knorre brengt bij de drie een soort mystieke openbaring, een visioen te weeg.

Als des morgens de jonge gasten De Maf en Lot terugkeren blijkt de zwerver inderdaad gestorven. Zij waarschuwen de boer, op wiens land de ast staat en die zorgt ervoor dat het lijk wordt afgevoerd.

Waardering

Het prachtige in deze novelle is dat Streuvels zich enerzijds betoont als een ware naturalist - ‘life sucks’ en wie voor een dubbeltje geboren is wordt nooit een kwartje - en anderzijds als een mysticus - de ervaring dat het leven één is. Streuvels voertuig is de schitterende, lyrische en poëtische  stijl in een soort kunst-West-Vlaams met Oost-Vlaamse elementen. Gezochte woorden (met een woordenlijstje onderaan de bladzijdes) zijn van een impressionistische schoonheid. De gehanteerde stream of consciousness maakt dat het verhaal en de mensen je als lezer nog veel meer gaan raken.

Schoonheid van taal gaat hand in hand met een diepe mensbeschouwing.

Al veel langer wilde ik iets van Stijn Streuvels lezen. Deze herdruk van de oorspronkelijke tekst, voorzien van een verklarende in- en uitleiding, was de gelukkige aanleiding. Ik zie dat Hugo Claus elementen van Streuvels in zijn eigen werk heeft gebruikt: het kunst-Vlaams, het Vlaamse land en zijn armoedige bebouwers en bewoners, de geslotenheid van de mensen, hun immense verlangens en fantasieën, de drukkende zwaarte van het leven, de moeilijkheid van morele keuzes.

Over de auteur

Stijn Streuvels, pseudoniem voor Franciscus Petrus Maria (Frank) Lateur (Heule, 3 oktober 1871 – Ingooigem, 15 augustus 1969) was een Vlaams schrijver.

Streuvels geldt als een van de belangrijkste vernieuwers uit de Nederlandstalige letteren van zijn tijd. Hij schreef naturalistische verhalen, geïnspireerd door Émile Zola en de grote Russen van die tijd (vooral Tolstoj).

Hij was autodidact en las en sprak meerdere talen, onder andere Frans en Duits. Noors kon hij lezen, maar Russisch kreeg hij nooit onder de knie. Onder andere het werk van Tolstoj vertaalde hij echter toch, aan de hand van Duitse vertalingen.

De literatuurkenners zijn het er over eens dat de visionaire sterkte van zijn werk, de onverbiddelijke erkenning van de werkelijkheid, zonder moraliserende commentaar, de scheppende taalkracht van zijn proza en de universaliteit van de behandelde thema's, zijn werk hebben opgetild boven het particularisme en de streekliteratuur.

Uit het archief met nominaties voor de Nobelprijs voor de Literatuur bij de Zweedse Academie blijkt dat Streuvels van 1937 tot en met 1957 dertien keer genomineerd is geweest voor de Nobelprijs. Ook in 1965 was hij genomineerd.

(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Stijn_Streuvels)

Titel: Het leven en de dood in den ast

Auteur: Stijn Streuvels 

Redactie: Els van Damme 

ISBN: 9789401433143 

Uitgever: Lannoo

Oorspronkelijke verschijningsdatum: 1926

Verschijningsdatum: april 2016