zondag 21 augustus 2022

Patti Gomme - Holodomor, Stalins genocide in Oekraïne 1931 - 1933

Recensie door Marjon Nooij
Uitgeverij Aspekt


Een toegedekte en ontkende genocide

'Niemand heeft zoveel verbeelding dat hij zich de werkelijkheid kan voorstellen.'
Patti Gomme

Stel 1000 willekeurig gekozen mensen de vraag of ze weten wat Holodomor betekent. De kans is bijzonder klein dat je het juiste antwoord krijgt.

Geschiedenis van Oekraïne

De geschiedenis van Oekraïne is deels bepaald door de rijke, vruchtbare landbouwgronden, ijzer- en staalindustrie, graan, vee, steenkool en erts. Ten koste van Oekraïne wilde Rusland zijn territorium uitbreiden. Vele volken hebben in de geschiedenis het land bevolkt en het land is vaak veroverd en bezet door buurlanden. De bevolking van Oekraïne heeft in de geschiedenis vele malen te maken gehad met meedogenloze terreur.

De Russische Revolutie in 1917 had tot gevolg dat er in Oekraïne een burgeroorlog heeft gewoed met massaslachtingen als gevolg. Later, onder bewind van Stalin, werden de 'koelakken' (rijke, succesvolle en vaak ook intelligente boeren) door de propaganda bestempeld als demonische aartsvijanden, die geëlimineerd dienden te worden. Hun landbouwgronden werden afgenomen, evenals de gewassen en het vee. Alles diende te worden 'gecollectiviseerd'. Er werden massa-executies uitgevoerd op notabelen en priesters. De koelakken werden gezien als klassenvijand en in groten getale gedeporteerd naar de 'goelags' op de taiga's in Siberië; de 'dekoelakisatie'.

De inbeslagname van de oogsten in 1931 was de belangrijkste oorzaak van de Holodomor. De kunstmatig gecreëerde genocide door hongersnood vond plaats van 1931 tot 1933. 'Holod' betekent honger en 'domor' uitroeien; met een pijnlijke, wrede dood als gevolg. Elk moreel bewustzijn verdwijnt wanneer honger overheerst. Mensen begaan daden die ze onder normale omstandigheden zouden verafschuwen.

'De omvang en gruwelijkheid ervan tarten het menselijk voorstellingsvermogen.
Gruwelijk vooral door de methode van uitroeien: hongersnood, georganiseerd door de eigen machthebbers. Het resultaat was het lijden en de dood van miljoenen onschuldige mensen. Het was een hongersnood die deel uitmaakte van een politiek beleid dat de triomf moest verwezenlijken van een ideologie: het marxisme oftewel de dictatuur van het proletariaat.'


In het boek is een hoofdstuk opgenomen met getuigenissen die ontleend zijn aan het gedachtenisboek 'Het jaar 1933: honger', dat alleen in de Oekraïense taal is verschenen. Het bevat zéér schrijnende verhalen van mensen die de honger en vernederingen, ondanks alles, hebben overleefd. De laatste getuigen zijn nu zo goed als allemaal al overleden. Het zou als één van de meest omvangrijke genociden de geschiedenis ingaan. Hoewel het toch tachtig jaar heeft geduurd, voordat deze geschiedenis in de openbaarheid kwam.

Gomme schrijft: 'Stalin trad als grote overwinnaar met Roosevelt en Churchill uit de oorlog tegen de Duitsers. Hij werd daarom door deze twee laatstgenoemden ontzien.' Dat laatste geeft toch te denken.

Patti Gomme is een Vlaamse onderzoekster die met dit boek het zwijgen heeft willen doorbreken. Ze heeft in haar onderzoek ondervonden dat er nog steeds niet veel algemeen bekend is over deze geschiedenis in Oekraïne. Het is duidelijk dat er gedegen onderzoek is gedaan. Veel literatuur heeft ze geraadpleegd en vooral haalt ze veel aan van wat Aleksander Solzjenitsyn heeft beschreven in zijn boek 'De Goelag Archipel'.

Het is een zeer indringend verslag geworden, dat veel informatie geeft over gruwelijk stuk Oekraïense geschiedenis en praktijken van Stalin. Enkele foto's in het midden van het boek zijn het schrijnende bewijzen van de gruwelen.

De auteur geeft uitgebreide informatie en beschrijft in heldere, onverbloemde bewoordingen de aanloop van de Holodomor, wat deze heeft betekend en waardoor het zo lang ontkend en toegedekt is gebleven. Een bitter stuk geschiedenis van het land dat in de geschiedenis al zo vaak te maken heeft gehad met oorlog en onderdrukking, dat pas na de Oekraïense Onafhankelijkheidsoorlog in 1917 een zelfstandig, internationaal erkend land werd, maar nog tot 1991 opgeslokt is gebleven door de Sovjet-Unie. Na de val van het communisme werd Oekraïne een onafhankelijke democratie.

De Russische annexatie van het strategisch gelegen schiereiland De Krim heeft de Oekraïense economie in 2014 en 2015 een zware klap gegeven, waardoor de inflatie flink steeg die zich pas weer in 2020 begon te herstellen. Ook nu weer heeft het land zwaar te lijden onder terreur. De annexatie leidde uiteindelijk tot een escalatie op 24 februari 2022, toen Rusland een aanvalsoorlog begon door vanuit verschillende kanten het land – dat tot de armste landen van Europa behoort – binnen te vallen.

Het boek beklijft en geeft inzicht. Een regelrechte aanrader voor de lezer die geïnteresseerd is in de geschiedenis van Oekraïne.


Holodomor, Stalins genocide in Oekraïne 1931 - 1933
Auteur: Patti Gomme
Categorie: Non-fictie/Geschiedenis
Pagina's: 182
ISBN: 9789461535597
Uitgeverij Aspekt
Verschenen: november 2014

Geen opmerkingen:

Een reactie posten

Laat gerust een reactie achter.
Dat wordt zeer op prijs gesteld en we willen graag weten wat je ervan vindt.